Παιδί – Παιδεία – Παιχνίδι στο νηπιαγωγείο

επιμέλεια παρουσίασης

Ανδρέας Ι. Μπενάκης
εκπαιδευτικός Φυσικής Αγωγής
Ρέθυμνο 23/10/2018

Παιχνίδι ή άσκηση γενικά

Έννοια της άσκησης

• Άσκηση είναι οποιοδήποτε είδος μυικής προσπάθειας προσχεδιασμένης έντασης, διάρκειας και συχνότητας, που εντάσσεται σ’ ένα μακροπρόθεσμο πρόγραμμα με σκοπό τη βελτίωση ή τη διατήρηση της ευρωστίας, της υγείας ή/και της σωματικής απόδοσης.
• Η άσκηση διακρίνεται από τη φυσική δραστηριότητα , η οποία ορίζεται ως η οποιαδήποτε μορφή μυϊκής προσπάθειας που αυξάνει την ενεργειακή δαπάνη πάνω από το επίπεδο της σωματικής ηρεμίας.
• Ο κοινός παρονομαστής και των δυο είναι η παραγωγή ενέργειας.

Το συμβούλιο της Ευρώπης ορίζει τον όρο αθλητισμό ως:

«…όλες τις μορφές σωματικής δραστηριότητας, οι οποίες, μέσω περιστασιακής ή οργανωμένης συμμετοχής, έχουν στόχο την έκφραση ή τη βελτίωση της φυσικής κατάστασης και πνευματικής υγείας, δημιουργώντας κοινωνικές σχέσεις ή επιτυγχάνοντας επιδόσεις σε αγώνες όλων των επιπέδων». 

• Τα παιδιά έχουν δικαίωμα στην ανάπαυση, στο παιχνίδι και την ψυχαγωγία.
• …………….. 

20 Νοεμβρίου: Παγκόσμια ημέρα για τα δικαιώματα του παιδιού.

Άρθρο 31 της σύμβασης για τα δικαιώματα του Παιδιού (1989)

• Τα παιδιά έχουν δικαίωμα στο παιχνίδι και τα κράτη θα πρέπει να «ενθαρρύνουν την παροχή κατάλληλων και ίσων ευκαιριών για πολιτιστικές, ψυχαγωγικές και δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου.»  

Άρθρο 1 του Διεθνούς καταστατικού για την αθλητική εκπ/ση και τον αθλητισμό (UNESCO 1978)

• «Η άσκηση της αθλητικής εκπαίδευσης και του αθλητισμού αποτελεί θεμελιώδες δικαίωμα για όλους.»

Σύμφωνα με το Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η υγεία ορίζεται ως η «κατάσταση της πλήρους φυσικής, πνευματικής και κοινωνικής ευεξίας, και όχι απλά ως κατάσταση απουσίας ασθενειών ή αναπηριών».

• Το είδος της άσκησης εξαρτάται και από το ίδιο το παιδί. Η άσκηση πρέπει να είναι διασκεδαστική, να μην του προκαλεί αμηχανία, να μην έχει ανταγωνιστικό χαρακτήρα αλλά να του προσφέρει και επιβράβευση. Το παράδοξο είναι πως ενώ τα παιδιά αποτελούν την πιο δραστήρια κινητικά ομάδα μόνο μια μικρή μειονότητά τους ασκείται συστηματικά. Δυστυχώς δαπανούν πολλές ώρες μπροστά στην τηλεόραση και στις οθόνες. Έχει αποδειχθεί ότι η φυσική δραστηριότητα μειώνεται κατά την εφηβεία, ιδιαίτερα στα κορίτσια. 
• Στο σχολείο θα πρέπει να υπάρχει η δυνατότητα άθλησης, υπό επιτήρηση, και να υπάρχει εκπαίδευση στους μαθητές για τα οφέλη της άσκησης γενικότερα. Ασφαλείς γειτονιές, η ύπαρξη παιδότοπων, αθλητικών εγκαταστάσεων, τμημάτων παιδικής-εφηβικής ηλικίας στους αθλητικούς συλλόγους, αλλά και διαθέσιμος χρόνος από τους γονείς για τη μεταφορά των παιδιών είναι παράγοντες απαραίτητοι για την ενασχόλησή τους με τον αθλητισμό ώστε να αποκομίσουν μακροχρόνια οφέλη για τα οστά.
• Το παιχνίδι είναι η ζωή του παιδιού, η καθημερινή του ανάγκη από την στιγμή της γέννησης του. Αποτελεί το πρώτο στάδιο μάθησης και δημιουργικής απασχόλησης.
• Το παιδί μεγαλώνει μέσα από το παιχνίδι, αναπτύσσει καινούργιες ικανότητες, αποκτά εμπειρίες, καλλιεργεί την παρατηρητικότητα, την μνήμη και την φαντασία του και εξελίσσει την σκέψη του.
• Στην ηλικία 2 έως 6 ετών τα παιδιά μαθαίνουν αρκετές από τις βασικές δεξιότητες, τα περισσότερα παιδιά είναι ακόμα στα πρώτα αναπτυξιακά στάδια και ένα συστηματικό πρόγραμμα άσκησης δεν συνιστάται. Αντίθετα, τα παιδιά πρέπει να προσκολληθούν σε δραστηριότητες και παιχνίδια με έμφαση στην ανάπτυξη και εξάσκηση των βασικών δεξιοτήτων, που δεν τις συνδυάζουν με περίπλοκο τρόπο. Επίσης, τα παιχνίδια πρέπει να τονίζουν τη συμμετοχή και όχι τον ανταγωνισμό, εξαιτίας του ότι η επιπρόσθετη πίεση θα αποσπάσει την προσοχή από την ανάπτυξη των δεξιοτήτων.

Φυσικές Δραστηριότητες - Αθλητισμός  
Ο Αθλητισμός ως κοινωνική δραστηριότητα προάγει τις ανθρώπινες αξίες και ως υγιής εκδήλωση αποτελεί στην σύγχρονη εποχή ουσιαστικό συστατικό :

• εκπαιδευτικής – παιδαγωγικής
• κοινωνικής
• πολιτιστικής
• οικονομικής 
• πολιτισμικής μορφής ζωής 
• Η φυσική δραστηριότητα είναι χρήσιμη και ευχάριστη και αυτό είναι κάτι που τα παιδιά φαίνεται να το γνωρίζουν ενστικτωδώς. Τα παιδιά έχουν την τάση να είναι σωματικά δραστήρια με φυσικότητα, όπως μπορούν να βεβαιώσουν πολλοί γονείς. Τις περισσότερες δραστηριότητες τις εκτελούν σε διακεκομμένα αλλά μάλλον έντονα διαστήματα. 

Ηλικία 2 – 6 προτείνονται δραστηριότητες όπως:

• Παιχνίδι στο νερό - Κολύμβηση 
• Παιχνίδια με ελαφριά μπάλα  
• Κυνηγητό
• Σχοινάκι
• Κουτσό
• Φρίσμπυ
• Περπάτημα
• Ποδήλατο

Στάδια της ψυχοκινητικής ανάπτυξης (ενδεικτικά). Η ψυχοκινητική ανάπτυξη είναι εξατομικευμένη

4 - 5 ΧΡΟΝΩΝ

Αδρή κινητικότητα

• Εκτελεί πολλές κινήσεις ταυτόχρονα.
• Ανεβοκατεβαίνει σκάλες.
• Τρέχει γρήγορα.
• Παίζει σχοινάκι, πατίνια.
• Περπατά σε διάταξη.

 Λεπτή κινητικότητα 

• Ντύνεται μόνο του (κάπως αργά). 
• Κάνει πολύπλοκες κατασκευές με συγκεκριμένο σχέδιο.
• Παζλ με 10 κομμάτια. 

Αντίληψη - Συμπεριφορά - Επικοινωνία

• Ρωτάει επίμονα.
• Παίζει μ’ ένα αντικείμενο 10 - 15 λεπτά.
• Παιχνίδι με ρόλους.
• Υπερβάλει και καυχιέται για τον εαυτό του.
• Λέει μια ιστορία με τη σειρά. >
• Μιμείται τις δραστηριότητες των ενηλίκων.
• Ξέρει τέσσερα βασικά χρώματα.

5 - 6 ΧΡΟΝΩΝ

Αδρή κινητικότητα

• Πηδά πάνω από σχοινί που βρίσκεται στο ύψος του γόνατος του και με τα 2 πόδια.
• Χοροπηδά στο 1 πόδι πάνω από 5 φορές.
• Του αρέσει να σκαρφαλώνει παντού και να περνά μέσα από τούνελ.

Λεπτή κινητικότητα

• Χρησιμοποιεί ταυτόχρονα μαχαιροπίρουνο.
• Ντύνεται μόνο του (ανάλογα με το είδος του ρουχισμού). 
• Χρησιμοποιεί εργαλεία για να φτιάξει πράγματα. 
• Αντιγράφει σωστά τετράγωνο και αργότερα τρίγωνο.

Αντίληψη - Συμπεριφορά - Επικοινωνία

• Ομαδικά παιχνίδια.
• Μακριές διηγήσεις.
• Τραγουδά ολόκληρα τραγούδια.
• Παίζει κουκλοθέατρο.
• Συνεργάζεται σε ομάδα 3 - 6 ατόμων.
• Μπορεί να θυμάται τη διεύθυνσή του.
• Μιλά καθαρά, συνήθως χωρίς νηπιακούς ιδιωματισμούς.
• Πιθανόν να μπερδεύει τα γράμματα χ, ξ, ψ.
• Κάνει διάλογο για καθημερινές δραστηριότητες.

  Κυκλικό μοντέλο του WEITZAKER 

Οι κινητικές δεξιότητες του παιδιού που είναι ορατές δια γυμνού οφθαλμού.

Αναπτύσσονται επάνω στις κινητικές ικανότητες.

Οι κινητικές ικανότητες είναι απαραίτητα στοιχεία σύνθεσης της κίνησης τα οποία δεν είναι ορατά δια γυμνού οφθαλμού.

Σχέση συνόλου των χαρακτηριστικών  της προσωπικότητας και του παιχνιδιού.

Δεξιότητες ζωής

• Είναι οι δεξιότητες, οι οποίες βοηθούν ένα άτομο να πετύχει στο περιβάλλον το οποίο ζεί (Danish & Nellen, 1997).
• Ο όρος δεξιότητες ζωής, αναφέρεται σε ένα ευρύ φάσμα κοινωνικών, γνωστικών και  συναισθηματικών  δεξιοτήτων (Danish, 1997, UNICEF 2003).

Παραδείγματα Δεξιοτήτων Ζωής

• Να επικοινωνούν αποτελεσματικά 
• Να δρουν αποτελεσματικά μέσα στην ομάδα
• Να αναγνωρίζουν τα όρια τους
• Να εκμεταλλεύονται τις δυνατότητες τους
• Να επιλύουν προβλήματα αποτελεσματικά
• Να αποδέχονται τις αξίες και τις πεποιθήσεις των άλλων
• Να μπορούν να αποδίδουν υπό πίεση
• Να καθορίζουν στόχους και να ξεπερνούν τα εμπόδια για την επίτευξή τους
• Να χειρίζονται αποτελεσματικά την επιτυχία και την αποτυχία
• Να αποδέχονται την ευθύνη για τις πράξεις τους και την αρνητική κριτική με στόχο την βελτίωση

Λόγοι συμμετοχής των παιδιών σε κινητικές δραστηριότητες- δεξιότητες

• Το βίωμα της χαράς και της ευεξίας
• Η απόκτηση εμπειριών μέσω της εξερεύνησης και ανακάλυψης
• Η έκφραση μέσω της κίνησης
• Η εξάσκηση και η βελτίωση
• Ο ανταγωνισμός
• Η επιθυμία να ανήκουν σε μια ομάδα

Μαθαίνω μέσα από την κίνηση

• Μαθαίνω για το σώμα μου 
• Μαθαίνω να ασκούμαι 
• Μαθαίνω τα αθλήματα

Με την τακτική κίνηση - άσκηση και τις φυσικές δραστηριότητες: 

• ενισχύουμε την υγείας μας, 
• βελτιώνουμε την στάση του σώματος μας, 
• δυναμώνουμε τα οστά μας, 
• νοιώθουμε καλύτερα 
• και απολαμβάνουμε περισσότερο τη ζωή μας.

Έρευνες αποκαλύπτουν ότι ο μαθητής/μαθήτρια μαθαίνει με

• 10% από ό,τι διαβάζει
• 20% από ό,τι ακούει
• 30% από ό,τι βλέπει
• 50% από ό,τι βλέπει και ακούει
• 70% από ό,τι συζητά
• 80% από ό,τι βιώνει
• 95% από ό,τι διδάσκει το ίδιο… (Ekwall and Shawley, 1988)

Βασικές αρχές προσέγγισης

Με απλά λόγια θα ήθελα να αναφέρω ότι η εκπαιδευτική διαδικασία πρέπει να τηρεί τις παρακάτω βασικές αρχές:

1. Από το εύκολο στο δύσκολο. 
2. Από το γνωστό στο άγνωστο.
3. Από το απλό στο σύνθετο.
4. Από το γενικό στο ειδικό.
5. Από το λίγο στο πολύ.

Πως μαθαίνω μέσα από την κίνηση;

1. Μαθαίνω για το σώμα μου:
2. Κατακτώντας την αντίληψη του χώρου , που είναι η ικανότητα του ατόμου να προσανατολίζεται ή να αντιλαμβάνεται το σώμα του στο χώρο ή να διαπιστώνει τις σχέσεις του σώματος του με το χώρο.
3. Κατακτώντας την αφηρημένη έννοια του χρόνου. Χρόνος είναι η διάρκεια η οποία γίνεται αντιληπτή με τη διαδοχή στο χώρο των γεγονότων τα οποία δημιουργούν την πραγματικότητα που αντανακλάται στη συνείδηση του ανθρώπου.
4. Κατακτώντας την δυναμική , που είναι η ενέργεια της κίνησης και το βασικό μέσο έκφρασης των συναισθημάτων. Είναι η μόνη ενέργεια όπου η φυσική κίνηση χρησιμοποιείται ως προσωπική έκφραση.

Πως μαθαίνω μέσα από την κίνηση;

• Με αγάπη για την κίνηση. 
• Με παρουσία σε κινητικές δράσεις.
• Με συμμετοχή σε κινητικές δράσεις.
• Με προσπάθεια την ώρα της δράσης.
• Με αυτοαξιολόγηση της συμμετοχής και της προσπάθειας.

Η συμμετοχή σε κινητικές δραστηριότητες είναι η επιβράβευση των προσπαθειών του παιδιού.

Γιατί τα παιδιά σήμερα δεν κινούνται αρκετά;

• Ο σύγχρονος τρόπος ζωής περιορίζει τις κινητικές δραστηριότητες των παιδιών λόγω έλλειψης χώρου και χρόνου.
• Το κινητικό παιχνίδι ανέκαθεν αποτελούσε μέσον διοχέτευσης της ενέργειας των παιδιών, εκτόνωσης, κοινωνικοποίησης και μάθησης. 
• Τα παιχνίδια στις αλάνες έχουν αντικατασταθεί με παιχνίδια σε υπολογιστές και με παρακολούθηση τηλεόρασης.  
• Όλες αυτές οι αλλαγές οδηγούν στην αύξηση της υποκινητικότητας των παιδιών, στις κακές διατροφικές συνήθειες και στην παχυσαρκία.

Πόση φυσική δραστηριότητα είναι αναγκαία;  

• Τα παιδιά θα πρέπει να έχουν τουλάχιστον 30΄ λεπτά την ημέρα φυσική δραστηριότητα μέτριας και υψηλής έντασης.
• Η φυσική δραστηριότητα μπορεί να γίνεται τμηματικά κατά τη διάρκεια της ημέρας.
• Η μείωση του χρόνου τηλεθέασης ή έκθεση σε ηλεκτρονικά μέσα θα πρέπει να αποτελεί πρωταρχικό στόχο.
• Οι δυσμενείς επιδράσεις της υποκινητικότητας και της κακής διατροφής εγκαθίστανται στον οργανισμό από την παιδική ηλικία.
• Η παχυσαρκία και η αντίσταση των ιστών στην ινσουλίνη φαίνεται να αποτελούν το υπόβαθρο των νοσημάτων φθοράς, τα κλινικά συμπτώματα των οποίων εμφανίζονται στην ενηλικίωση
• Η αύξηση στο σωματικό βάρος οφείλεται στη μακρόχρονη ανισορροπία μεταξύ ενεργειακής πρόσληψης και ενεργειακής δαπάνης
• Η υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής με περισσότερη φυσική δραστηριότητα και καλύτερη διατροφή βοηθούν στον έλεγχο του σωματικού βάρους
• Η σωματική άσκηση και η αυξημένη ευρωστία φαίνεται ότι εξασφαλίζουν ευεργετήματα στον οργανισμό ακόμη κι όταν δεν αλλάζει το σωματικό βάρος.

Διατροφικές οδηγίες για παιδιά  

• Η συνολική πρόσληψη ενέργειας θα πρέπει να πλησιάζει την ημερήσια σύσταση • Το καθημερινό διαιτολόγιο θα πρέπει να περιλαμβάνει θερμίδες από υδατάνθρακες (5060%), λίπος (25-35%) και πρωτεϊνες (10-15%)
• Τα παιδιά θα πρέπει να έχουν μία ισορροπημένη διατροφή που θα περιλαμβάνει ποικιλία τροφίμων από όλες τις κατηγορίες
• Οι τροφές καλό είναι να κατανέμονται σε μικρά και συχνά γεύματα
• Τα παιδιά θα πρέπει να περιορίσουν την κατανάλωση κορεσμένων λιπών, γλυκισμάτων και να αυξήσουν την κατανάλωση φρούτων και λαχανικών

Να θυμάστε!

     

Δεν επιτρέπεται η αυστηρή δίαιτα στα παιδιά και στους εφήβους

Από τα παραπάνω προκύπτει ότι η αυξημένη φυσική δραστηριότητα και η καλή διατροφή στην παιδική ηλικία δεν είναι πολυτέλεια αλλά ανάγκη στην εποχής μας!

«Τα παιδιά είναι πολύ σημαντικά πλάσματα για μας. Αξίζουν να τα προστατέψουμε και να τα υποστηρίξουμε καθώς μεγαλώνουν. Μπορεί να ζουν στο παρόν αλλά ανήκουν στο μέλλον.»

Τζεμίνα Καν 

Ειδική εκπρόσωπος της UNICEF

Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας.