Συγγραφέας: ΤΣΩΝΗ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ
Πώς η πολιτεία θα συμβάλλει σε μια «ακριβεστέραν παιδείαν»
των νέων με στόχο τη γνώση της αρετής
και την έμπρακτη εφαρμογή της
των νέων με στόχο τη γνώση της αρετής
και την έμπρακτη εφαρμογή της
 |
| Ποτέ
άλλοτε όσο σήμερα δε θα λέγαμε ότι ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης δεν είναι τόσο επίκαιροι και αναγκαίοι για μελέτη και ανάλυση όλων των προβλημάτων που αντιμετωπίζουμε αλλά και για το μείζον θέμα της παιδείας και της εξέλιξης των εκπαιδευτικών συστημάτων. |
Οι θέσεις των φιλοσόφων
για ένα προτεινόμενο εκπαιδευτικό σύστημα είναι διάχυτες σε όλο το έργο
τους, εντοπίζονται όμως κυρίως στους πλατωνικούς διαλόγους «Πολιτεία»
και «Νόμοι», καθώς και στα «Πολιτικά» του Αριστοτέλη, όπου ο ρόλος της
παιδείας είναι καίριος για τη συγκρότηση μιας αναπτυγμένης κοινωνίας.
Η πλατωνική παιδεία είναι το «εν μέγα» το οποίο θα συγκροτήσει ηθικά
και πνευματικά το άτομο αλλά και ο θεμέλιος λίθος πάνω στο οποίο θα
θεμελιωθεί η ιδεώδης πολιτεία.
Η ανατροφή, η διαπαιδαγώγηση, η
καλλιέργεια, η «ιθάκη» για την εύρεση της αλήθειας ξεπερνώντας κάθε
είδους ψευδαισθήσεις, αμάθειες και σκοταδισμούς αποτελούν τα σημαντικά
εχέγγυα που θα βοηθήσουν τον άνθρωπο απομακρυνθεί από τη μεταβλητότητα
των αισθήσεων στον άφθαρτο κόσμο των ιδεών.
Ωστόσο κάτοχοι
γερής και ουσιαστικής παιδείας οφείλουν να είναι όχι μόνο οι φύλακες
αλλά και οι άρχοντες οι οποίοι θα ρυθμίσουν τα εκπαιδευτικά θέματα και
θα συμβάλλουν σε μια «ακριβεστέραν παιδείαν» των νέων με στόχο τη γνώση
της αρετής και την έμπρακτη εφαρμογή της. Σαφώς λοιπόν, για τον
Πλάτωνα ιδανική πολιτεία χωρίς αγωγή και παιδεία δε νοείται.
Έτσι
το πλατωνικό ιδεώδες στηρίζεται και εξαρτάται από την ισότιμη
παιδαγωγική και πνευματική κατάρτιση των ατόμων αλλά και την ηθική
διάπλασή τους που διαμορφώνεται από το ιδεώδες της ανδρείας, της τιμής,
του σεβασμού και αφοσίωσης στην πατρίδα, και την υπακοή στους νόμους.
Τότε μόνο η Πολιτεία λειτουργεί ως αρωγός της κοινωνικής ευδαιμονίας
ενώ οι άνθρωποι δεν πέφτουν θύματα της κακοδαιμονίας ένεκα της αμάθειάς
τους.
Βασικοί στόχοι στο πλατωνικό εκπαιδευτικό σύστημα είναι η
ύπαρξη δημόσιας εκπαίδευσης, η κοινή εκπαίδευση για άνδρες και γυναίκες,
με άλλα λόγια η ισότητα των δύο φύλων σε όλες τις βαθμίδες της
εκπαίδευσης, η διαμόρφωση ακμαίου πνεύματος αλλά και σώματος , η ηθική
αναμόρφωση του πολίτη ενισχύοντας μέσα του τις αρετές της δικαιοσύνης,
δηλαδή τη σοφία, την ανδρεία και τη σωφροσύνη, καθώς και η απομάκρυνση
από κάθε είδους μονομέρεια.
Συνεπώς η διαμόρφωση του νεανικού
μυαλού απαιτεί πολύ μεγάλη προσοχή. Έτσι η ποίηση που για άλλες
προγενέστερες εποχές υπήρξε βασικό εργαλείο μάθησης-παιδείας, τώρα περνά
από αυστηρό κριτικό έλεγχο. Ο ψεύτικος-εικονικός κόσμος που
παρουσιάζει, η ασέβεια, η αδικία και η άσχημη εικόνα που προβάλλει για
τους θεούς, ο φόβος στο θάνατο, η μεγάλη αγάπη για το χρήμα είναι μερικά
από τα θέματα που αποτελούν τροχοπέδη στη σφυρηλάτηση μιας ακμαίας
ψυχής, έτοιμης να αγωνιστεί για οτιδήποτε. Αυτά χαλαρώνουν τη
σταθερότητα της ψυχής, αποδυναμώνουν τον άνθρωπο κάνοντάς τον επιρρεπή
στις οποιεσδήποτε απολαύσεις με αποτέλεσμα να ευθύνονται για τη διαφθορά
των ηθών, τη ψυχική τους αλλοτρίωση και την παρακμή της πολιτείας. Οι
ποιητές όφειλαν να προβάλλουν στα έργα τους υψηλά πρότυπα συμπεριφοράς,
τέτοια που θα ενισχύουν το θάρρος , το ήθος, τις αρετές, την ευσέβεια,
και θα επιδιώκουν όχι μόνο την τέρψη αλλά και την ωφελιμότητα.
Σε
αντίθεση με την Ποίηση, τα Μαθηματικά κατέχουν σημαντικότατη θέση σε
όλο το πλατωνικό εκπαιδευτικό σύστημα, γιατί αυτά εξασφαλίζουν
επικυρωμένη γνώση των αιώνιων και αμετάβλητων όντων και αληθειών. Αυτό
σημαίνει ότι αν εξοικειωθούμε με την έννοια του μέτρου, μπορούμε να
ασχοληθούμε με τα νοητά αντικείμενα και να απαλλαχθούμε από τα αισθητά.
Στα Μαθηματικά συγκαταλέγονται η αριθμητική, η γεωμετρία, η
στερεομετρία, η αστρονομία και η αρμονική. Την προσφορά τους ο
φιλόσοφος την εντόπιζε στην επίλυση προβλημάτων της καθημερινής ζωής,
στην οικονομία, τη δικαιοσύνη και στις τέχνες. Παίζουν αξιόλογο ρόλο
στην εξέλιξη του χαρακτήρα, γιατί υποβάλλουν το άτομο σε τέτοιους
ερεθισμούς που το αναγκάζουν σε σύντονη πνευματική ενεργοποίηση. Ξυπνούν
από τη νωθρότητα και αμάθεια λόγω φύσης και κάνουν τον άνθρωπο «ευμαθή,
μνήμονα και αγχίνουν». Εξάλλου, πάντα ο Πλάτωνας πίστευε πως τα
μαθηματικά εμπεριέχουν μια ουσιαστικότερη αξία: ότι διευκολύνουν τη
στροφή της ψυχής από τη γένεση στην ουσία.
Η εκπαίδευση λοιπόν
στα Μαθηματικά, άρχιζε με τη λογιστική, δηλαδή ειδικά παιχνίδια
πρακτικής αριθμητικής καθημερινής χρήσης δοσμένα με άμεσο και
ευχάριστο εποπτικό χαρακτήρα. Η αριθμητική περιλάμβανε τη διδασκαλία
των ακέραιων αριθμών με τις ιδιότητές τους. Εδώ έγκειται η βάση κάθε
επιστημονικής σκέψης και πρακτικής τέχνης. Με τη γεωμετρία μετέδιδε την
αξία των ορισμών και τη σαφήνεια των πορισμάτων καθώς και την ολική
διαδικασία της απόδειξης. Η γραμμή, τα σημεία, τα τρίγωνα και
τετράγωνα έγιναν χάρη στον πλατωνικό παραγωγικό συλλογισμό και αφαίρεση,
σύμβολα και ιδέες , σκιές χειροπιαστών αντικειμένων. Από την άλλη
πλευρά η αρμονία προέκυψε από τη βαθιά πίστη του φιλοσόφου για ένα
στοχασμό πάνω στους αρμονικούς αριθμούς με συνολικότερη θεώρηση της
φύσης και της τέχνης. Προέκυψε δηλαδή από την αναζήτηση της αρμονικής
σχέσης των αριθμών.
Η Μουσική επίσης, είναι μάθημα ιδιαίτερης
αξίας. Αυτή συνίσταται σε τρία μέρη, το λόγο, την αρμονία και το ρυθμό.
Αρμονία και ρυθμός οφείλουν να υποτάσσονται στο λόγο. Έτσι μόνο οι λόγοι
των ποιημάτων που συνοδεύονται από ρυθμό ή μελωδία του ίδιου χαρακτήρα
αποτελούν μοναδικό κριτήριο κάθε αισθητικής ή ηθικής κριτικής.
Συνεπώς, το περιεχόμενο της κάθε μορφής και είδους ποίησης περνάει...
