Η σημασία του παιχνιδιού στην ανάπτυξη του παιδιού

Το παιχνίδι αποτελεί βασικό στοιχείο της ανάπτυξης και παίζει σημαντικό ρόλο στη γνωστική, σωματική, κοινωνική και συναισθηματική εξέλιξη του παιδιού καθώς και στην ανάπτυξη του λόγου.

Σύμφωνα με τη Landy (2002, p. 215) το παιχνίδι είναι μία δραστηριότητα στην οποία το παιδί εμπλέκεται οικειοθελώς και κατά την οποία το παιδί είναι αυτό που αποφασίζει τι θα συμβεί. Τα χαρακτηριστικά του παιχνιδιού είναι τα εξής:

• Είναι ευχάριστο και διασκεδαστικό και σταματά όταν παύει πλέον να είναι ενδιαφέρον ή να ελκύει την προσοχή του παιδιού
• Είναι αυθόρμητο. Δεν έχει κάποιο συγκεκριμένο σκοπό. Είναι η διαδικασία αυτή που έχει σημασία και όχι το τελικό αποτέλεσμα.-
• Χαρακτηρίζεται από την ενεργή συμμετοχή των παικτών και δε γίνεται μόνο σε επίπεδο φαντασίας.
• Το παιχνίδι εκφράζει αυτό που το παιδί σκέφτεται και αισθάνεται.  
• Μέσω του παιχνιδιού τα παιδιά μαθαίνουν πολλές από τις δεξιότητες και τα εφόδια που χρειάζονται για να επιβιώσουν στο μέλλον. Με άλλα λόγια, το παιχνίδι δίνει τη δυνατότητα στα παιδιά να εξασκήσουν, να καλλιεργήσουν και να τελειοποιήσουν τις δεξιότητές τους πριν μπουν στον κόσμο των ενηλίκων.

Ποια είναι η σημασία του παιχνιδιού στους επιμέρους τομείς της ανάπτυξης;

Αναφορικά με τη σωματική και κινητική ανάπτυξη:

• Το παιδί μαθαίνει και γυμνάζει το σώμα του.
• Το παιδί μαθαίνει και εξασκείται να τρέχει, να πηδά, να χοροπηδά, να σκαρφαλώνει κ.λ.π. 

Έτσι, το παιχνίδι βοηθά στη βελτίωση του κινητικού συντονισμού, στην ενδυνάμωση του μυϊκού τόνου, στην ισορροπία και στον καλύτερο έλεγχο των κινήσεων Ακόμα βοηθά στην ανάπτυξης της αδρής και λεπτής κινητικότητας μέσα από δραστηριότητες σύλληψης μικρών και μεγάλων αντικειμένων, μέσα από δραστηριότητες ζωγραφικής, χαρτοκοπτικής και μέσα από το πέταγμα και πιάσιμο αντικειμένων. Επίσης, βοηθά στην ανάπτυξη του οπτικο-κινητικού συντονισμού.

Συναισθηματική ανάπτυξη:

• Βοηθά το παιδί να αναγνωρίσει και να εκφράσει τα συναισθήματά του τόσο τα θετικά όσο και τα αρνητικά.
• Επιτρέπει στο παιδί να αποκτήσει και να εξασκήσει δεξιότητες που θα το κάνουν να νιώσει ωραία για τον εαυτό του και να αποκτήσει αυτοπεποίθηση. Με αυτόν τον τρόπο, καλύπτει τις ανάγκες του για εκτίμηση και διάκριση.
• Δίνει τη δυνατότητα στο παιδί να δοκιμάσει διάφορους ρόλους και καταστάσεις βοηθώντας έτσι να αντιμετωπίσει τους φόβους του και να βιώσει την επιτυχία
• Βοηθά το παιδί να ανακαλύψει τα όρια του εαυτού του, να ενισχύσει τον αυτοέλεγχό του και την αίσθηση της επάρκειάς του.
• Προσφέρει χαρά, διασκέδαση και ικανοποίηση, συναισθήματα που προωθούν την καλή ψυχική υγεία

Κοινωνική ανάπτυξη:

• Δίνει τη δυνατότητα στο παιδί να δημιουργεί φιλικές σχέσεις και να συνεργάζεται με τους άλλους.
• Βοηθά το παιδί να αποκτήσει και να εξασκηθεί σε δεξιότητες σημαντικές για την κοινωνική του ανάπτυξη, όπως το να μοιράζεται, να περιμένει τη σειρά του, να επιλύει συγκρούσεις, να διαπραγματεύεται και να κατανοεί τα συναισθήματα των άλλων.
• Δίνει τη δυνατότητα στο παιδί να μάθει να σέβεται τους άλλους και τον εαυτό του.
• Προσφέρει μία μοναδική ευκαιρία εκμάθησης των κοινωνικών κανόνων και συμβάσεων που υπάρχουν στον κόσμο των ενηλίκων. Έτσι το παιδί μαθαίνει να αποδέχεται του κανόνες και να λειτουργεί με αυτούς, γεγονός που διευκολύνει την προσαρμογή του.

Γνωστική ανάπτυξη

• Το παιχνίδι προωθεί τη νοητική ευελιξία, τη φαντασία και τη δημιουργικότητα και ενισχύει τις δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων.
• Βελτιώνει την ικανότητα συγκέντρωσης και προσοχής
• Εξασκεί και βοηθά στην ανάπτυξη του λόγου
• Βοηθά στην κατανόηση των χρωμάτων, των σχημάτων (κ.λ.π.) και των σχέσεων μεταξύ των αντικειμένων.

Επίσης, το παιχνίδι διευκολύνει την επικοινωνία των γονέων με τα παιδιά και ενδυναμώνει τη σχέση τους. Όταν οι γονείς παρατηρούν τα παιδιά τους να παίζουν ή συμμετέχουν στο παιχνίδι τους, αποκτούν μία μοναδική ευκαιρία ώστε να καταλάβουν το πώς τα παιδιά αντιλαμβάνονται τον κόσμο γύρω τους. Έτσι, μπορούν να κατανοήσουν καλύτερα τις ανάγκες τους, τα συναισθήματά τους και τις σκέψεις τους και με αυτόν τον τρόπο να συνεργαστούν αποτελεσματικά μαζί τους και να έρθουν πιο κοντά τους.

Δώστε, λοιπόν, στα παιδιά σας ευκαιρίες για δημιουργικό παιχνίδι και ευχάριστες στιγμές!

Βιβλιογραφία

• Bergen, D. (2002). The role of pretend play in children’s cognitive development. Early Childhood Research and Practice, Vol 4, 1, http://ecrp.uiuc.edu/v4n1/bergen.html
• Ginsburg, K.R. (2007). The Importance of Play in Promoting Healthy Child Development and Maintaining Strong Parent-Child Bonds. Pediatrics, Vol. 119 (11), pp. 182-191.
• Landy, S. (2002). Pathways to competence: Encouraging healthy social and emotional development in young children. Baltimore, MD: Brookes.
• Nikolopoulou, A. (1993): Play, cognitive development, and the social world: Piaget, Vygotsky, and beyond. Human Development 36:1–23.

 psychologyinfo.gr

ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΘΕΑΤΡΙΚΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ

Το θεατρικό παιχνίδι στη σύγχρονη εκπαιδευτική πραγματικότητα ως μέσο εμψύχωσης της σχολικής διδακτικής ύλης.

     Το Θεατρικό παιχνίδι διαφέρει από την καθημερινή παραστασιολογία των σχολείων, όπου το προσωπικό στοιχείο εκμηδενίζεται. Είναι ένα καθαρά δημιουργικό συμβάν που προσφέρει στα παιδιά άμεση ικανοποίηση. Δεν υπάρχει ακριβής κώδικας που να καθορίζει τι ακριβώς μπορεί να είναι ένα δημιουργικό συμβάν. Το παιδί ανακαλύπτει μόνο του ένα ρόλο, διαλέγοντας έτσι έμμεσα έναν τρόπο επικοινωνίας και έκφρασης. Ουσιαστικά λοιπόν το θεατρικό παιχνίδι είναι ένας τρόπος επικοινωνίας και έκφρασης. Το σημερινό σχολείο εξακολουθεί να είναι αρκετά νοησιαρχικό και γι ΄αυτό τα παιδιά αναζητούν ευκαιρίες δημιουργικής έκφρασης. Το θεατρικό παιχνίδι στα χέρια του εκπαιδευτικού μπορεί να γίνει το μέσο για να γίνουν αντιληπτές οι ανθρώπινες σχέσεις και τα προβλήματά τους μιας και αποτελεί πεδίο κοινωνικής δράσης.

    Το παιχνίδι είναι η πρώτη μύηση του παιδιού στην τέχνη. Ειδικότερα το θεατρικό παιχνίδι μυεί το παιδί στο θεατρικό φαινόμενο. Μ’ αυτό δεν διδάσκουμε στα παιδιά θέατρο. Δεν τα μαθαίνουμε πώς να γίνουν ηθοποιοί και πώς να υποκρίνονται. Το παιδί παίζει ΔΙΑ του θεάτρου και όχι ΜΕ το θέατρο. Γι’ αυτό δεν απευθύνεται σε χαρισματικά παιδιά ούτε σε χαρισματικούς δασκάλους. Είναι η πιο αποτελεσματική μέθοδος, για να παροχετευτεί δημιουργικά η έμφυτη μιμητική τάση του ανθρώπου. Όσο πιο παιγνιώδης είναι η εκπαιδευτική διαδικασία, τόσο πιο εύκολα και ουσιαστικά το παιδί μαθαίνει.

Το Θεατρικό Παιχνίδι είναι μια γοητευτική διαδικασία με την οποία το παιδί εξοικειώνεται με κάθε δημόσια και ιδιωτική τελετή.

Τι εισπράττουν όμως τα παιδιά μέσα από το θεατρικό παιχνίδι;

• Ανακαλύπτουν πολλές πτυχές της ζωής, της ανθρώπινης ύπαρξης και γενικότερα του κόσμου.
• Συνειδητοποιούν τα όρια της φαντασίας και της πραγματικότητας.
• Κατακτούν τη γνώση μέσα από την αίσθηση, χωρίς να χρειάζεται να αποστηθίσουν ή να παπαγαλίσουν.
• Αποκτούν μια βιωμένη εμπειρία της χωροχρονικότητας.
• Υπηρετεί βαθύτατες υπαρξιακές ανάγκες  και συμβάλλει στην αυτογνωσία και στην αυτοσυνείδηση. 

Το Θ.Π δεν είναι παράσταση. Αντίθετα μια παράσταση μπορεί να είναι ένα θεατρικό παιχνίδι.

Σκοπός μας δεν είναι να διδάξουμε στα παιδιά Θέατρο, ούτε να τα μετατρέψουμε σε ηθοποιούς και τους δασκάλους σε σκηνοθέτες. Μας ενδιαφέρει περισσότερο το πώς  λένε κάτι, το πώς το εκφράζουν το πώς λένε κάτι παρά το τι λένε, γιατί το λένε πόσο σωστά ή λάθος το πράττουν.

Η μορφή και οι τεχνικές του θεατρικού παιχνιδιού μπορούν να μεταβάλλουν τον στερεότυπο τρόπο της διδασκαλίας σε ζωντανή και ευχάριστη διάθεση. Και εδώ πρέπει να σταθούμε λίγο παραπάνω και να επικεντρώσουμε την προσοχή μας.

Οι πιο βασικές τεχνικές του Θ. Π. είναι οι εξής:

• Η σωματική έκφραση δηλαδή καθετί που αναφέρεται σε ελεύθερες δραστηριότητες και διάφορες φόρμες κίνησης. Μέσα απ’ αυτά αυτοεκφράζεται και εκφράζει συναισθήματα και καταστάσεις που δεν μπορεί να εκφράσει με το λόγο.
• Αυτοσχεδιασμοί δηλαδή παιχνίδια που σκοπεύουν να δώσουν την ευκαιρία στα παιδιά ν΄ ανακαλύψουν κάποιες εμπειρίες και να παίξουν μ’ αυτές με τους άλλους.
• Εκμετάλλευση του τυχαίου είναι μια δυνατότητα που δίνεται από τον εμψυχωτή, ώστε να παρακινήσει τα παιδιά στη δράση.
• Τα κύρια κωμικά στοιχεία δηλαδή υπερβολή – αντίθεση ( το παιχνίδι των παρεξηγήσεων) χοντρός και λιγνός.
• Μάσκα – κούκλα. Η επίδραση της μάσκας είναι καθοριστική της εκφραστικής συμπεριφοράς του παιδιού αλλά και η συμπεριφορά του παιδιού επηρεάζει τη μορφή της μάσκας πάνω στην οποία αποτυπώνει στοιχεία αρχετύπων και αρχέγονων καταστάσεων. Επίσης η κούκλα δίνει πολλές ευκαιρίες για να εκφράσει εμπειρίες και προβλήματα.
• Παντομίμα: η έκφραση του κάθε παιδιού μετατοπίζεται σε όλο του το σώμα, γιατί βασίζεται στο σώμα, στην αίσθηση και στη φαντασία. Παιχνίδια με φανταστικά πρόσωπα, σε έναν φανταστικό κόσμο είναι αυτά που προετοιμάζουν και εισάγουν το παιδί στην έννοια της παντομίμας.
• Γκροτέσκο: η έννοια περιλαμβάνει κάποιες τεχνικές που περιέχουν στοιχεία από το ανεξήγητο, την τρομαχτική διάσταση μιας ανησυχίας ή ην υπερβολική ευδαιμονία ενός ευχάριστου περιστατικού. Είναι η έκφραση ενός κόσμου και ταυτόχρονα η έκφραση ενός κόσμου όπως τη θέλει το παιδί.      

Τα θέματα με τα οποία ασχολείται το θεατρικό παιχνίδι :

• Δεν είναι καθορισμένα.
• Αναπαράγονται από τα ίδια τα παιδιά κατά τη διάρκεια του θεατρικού παιχνιδιού.
• Σχετίζονται με προσωπικά βιώματα, κοινωνικά και φανταστικά γεγονότα των παιδιών.
• Σχετίζονται με λαϊκές παραδόσεις, θρύλους και παραμύθια.

Οι φάσεις του θεατρικού παιχνιδιού είναι οι εξής:

Ένα ολοκληρωμένο θεατρικό παιχνίδι διεξάγεται σε 3 ή 4 φάσεις.

Ά φάση : Απελευθέρωσης

Στη φάση αυτή βοηθούμε τα παιδιά :

• Να απελευθερωθούν από αναστολές και δισταγμούς.
• Να επικοινωνήσουν μεταξύ τους. Το παιδί κινείται και εκφράζεται ελεύθερα στο χώρο. Με τα παιχνίδια σωματικής έκφρασης το παιδί οξύνει την παρατηρητικότητά του, χαλαρώνει, αυτοσυγκεντρώνεται, αποκτά πιο έντονα την αίσθηση του χώρου και του χρόνου.

Β΄ φάση: το παιχνίδι των ρόλων

Πρόκειται για το στάδιο της αναπαραγωγής.

Τα παιδιά στη φάση αυτή ανακαλύπτουν ρόλους, αναπαράγουν και συνθέτουν σύντομους διαλόγους, «μύθους», μέσω των οποίων οι ρόλοι λειτουργούν. Βρίσκουν λύσεις, οδηγούνται σε συγκρούσεις και προβαίνουν σε διάφορες συνθέσεις. Μεταμφιέζονται και αλλάζουν τα σημεία όψης ανάλογα με το ρόλο που επέλεξαν. Διαμορφώνουν ένα περιβάλλον δράσης με διάφορους τρόπους και υλικά. Παίζουν διάφορους ρόλους ανάλογα με το πώς αισθάνονται. Σχηματίζουν ομάδες ρόλων και αναπαράγουν διάφορα θέματα που αναπτύσσονται παράλληλα. Από τα παράλληλα αυτά θέματα και ρόλους ενδέχεται να δημιουργηθεί ένα κύριο θέμα προς το οποίο συγκλίνουν τα υπόλοιπα.

Γ΄ φάση: σκηνικός αυτοσχεδιασμός

Είναι το στάδιο ανάπτυξης και εκτέλεσης ενός θεματολογικού άξονα. Η φαντασία τους ασκείται με έναν εποικοδομητικό τρόπο σε κάτι

συγκεκριμένο. Με την κίνηση ή και το λόγο φτάνουν σ’ ένα σκηνικό αυτοσχεδιασμό, συνθέτοντας τους ρόλους, τις σκηνές και τα θέματα που τα απασχόλησαν. Επιλέγουν τα μουσικά, ηχητικά ακούσματα, τα σκηνικά αντικείμενα και προχωρούν στην τέλεση ενός δρώμενου που παρήγαγαν τα ίδια.     

Δ΄ φάση: Ανάλυση – συζήτηση

Είναι το στάδιο μιας πολλαπλής επεξεργασίας. Το θεατρικό παιχνίδι μπορεί να τελειώσει με το τέλος της τρίτης φάσης. Μπορεί όμως και να ακολουθήσει συζήτηση και ανάλυση επάνω στις δραστηριότητες που προηγήθηκαν, στον τρόπο που παίχτηκαν οι διάφοροι ρόλοι και τα θέματα.

Ο Ρόλος του Δασκάλου Εμψυχωτή

Για τη διεξαγωγή ενός επιτυχημένου θεατρικού παιχνιδιού χρειάζεται ένας ΕΜΨΥΧΩΤΗΣ  - ΔΑΣΚΑΛΟΣ  που να πιστεύει και να αποδέχεται το παιχνίδι ως στοιχείο απαραίτητο για την ανάπτυξη της ανθρώπινης φύσης. Γιατί σύγχρονες επιστημονικές έρευνες και μελέτες καταδεικνύουν ότι το παιχνίδι είναι πηγή πολιτισμού και σήμερα δεν μπορεί να υπάρξει εκπαίδευση χωρίς μέσα σ’ αυτήν να υπάρχουν οι τέχνες και ο πολιτισμός.

Ο ρόλος του Εμψυχωτή

Ο εμψυχωτής δρα σε πολλά επίπεδα. Στο παιδαγωγικό, επινοώντας διάφορους τρόπους ώστε τα παιδιά να κινητοποιηθούν και να ανακαλύψουν διάφορους κώδικες επικοινωνίας και έκφρασης. Στο θεατρικό, βοηθώντας τα παιδιά ν’ ανακαλύψουν το παιχνίδι των ρόλων. Στο ψυχολογικό, βοηθώντας τα να αισθανθούν ασφάλεια και εμπιστοσύνη. Στο εκφραστικό, με δράσεις ατομικές και συλλογικές.

Με δυο λόγια ο Εμψυχωτής ΣΥΜΜΕΤΕΧΕΙ, δεν εξουσιάζει.

ΑΚΟΛΟΥΘΕΙ τα παιδιά και δεν τα ελέγχει. Όταν ΠΑΙΖΕΙ με τα παιδιά,  δεν τους διδάσκει. Δεν μένει αμέτοχος και απαθής στις συγκινήσεις και στα δρώμενα.

Ο ρόλος λοιπόν του δασκάλου – εμψυχωτή είναι καθοριστικός.

Ο δάσκαλος – εμψυχωτής είναι ο συμπαίχτης και ο συνδημιουργός του παιχνιδιού. Είναι το σημείο εκκίνησης ενός σήματος που έχει αποδέκτη την ομάδα. Για να παίξει σωστά το ρόλο του πρέπει :

• Να μπορεί να αφήσει ελεύθερο το σώμα του.
• Να απελευθερωθεί από αναστολές και εντάσεις.
• Να μπορεί να σταθεί μπροστά στα παιδιά χαλαρός, οικείος, ανθρώπινος, χωρίς επισημότητες και διδαχές.
• Να μπορεί με τη συμπεριφορά του να εμπνεύσει την ομάδα, να της δώσει κίνητρα όχι για να την κατευθύνει όπου θέλει αλλά για να την καθοδηγήσει να ανακαλύψει τη χαρά του παιχνιδιού και της δημιουργίας.

Αν το θεατρικό παιχνίδι μετατραπεί σε μάθημα, είναι σίγουρο ότι δεν θα βρει απήχηση στα παιδιά.

Η σημασία του Θεατρικού Παιχνιδιού στην Εκπαιδευτική Διαδικασία

Το Θ.Π. μπορεί να μεταβάλλει τον παθητικό τρόπο διδασκαλίας των μαθημάτων της σχολικής ζωής σε μια ευχάριστη και δημιουργική διαδικασία , χωρίς να θίγεται το Αναλυτικό πρόγραμμα. Το Θ.Π μπορεί να εφαρμοστεί σε όλα τα μαθήματα με στόχο να μπορέσει ο μαθητής να βιώσει το κάθε μάθημα , με αποτέλεσμα την καλύτερη κατανόησή του , χωρίς να χρειάζεται να αποστηθίσει ή να παπαγαλίσει.  Για παράδειγμα στο γλωσσικό μάθημα το Θ.Π. βοηθά:

• Στο ξεπέρασμα των δυσκολιών που έχουν σχέση με την γλωσσική επικοινωνία και τον προφορικό λόγο.
• Στην κατανόηση των χαρακτήρων, του ψυχισμού, της ποίησης, του συναισθήματος.
• Και τέλος του δίνει την ευκαιρία να ασκηθεί στην παραγωγή προφορικών κειμένων.

Συμπερασματικά θα λέγαμε πως το θεατρικό παιχνίδι αποτελεί άριστο μέσο ευαισθητοποίησης των παιδιών, όχι μόνο στο θέατρο αλλά και στη γενικότερη πολιτιστική τους εκπαίδευση, διευρύνει την καθημερινή εκπαιδευτική διαδικασία και επιδρά θετικά στην ενεργοποίηση και δημιουργική συμμετοχή των παιδιών στα μαθήματα και στις άλλες σχολικές δραστηριότητες. Τέλος, αποτελεί δυναμικό, μεθοδολογικό και εμπεδωτικό εργαλείο στα χέρια του δασκάλου. 

Προσωπική Εμπειρία

Η προσωπική μου εμπειρία σ’ αυτό το αντικείμενο είναι η εξής :

Διδάσκω την ειδικότητα του θεατρικού παιχνιδιού στο 5^ο Ολοήμερο Δημοτικό Σχολείο  Άργους για   τέταρτο συνεχές   σχολικό έτος.

Την πρώτη σχολική χρονιά καταφέραμε μαζί με τα παιδιά να ζωντανέψουμε ένα παραδοσιακό παραμύθι με τίτλο : «Ο Σιμιγδαλένιος».

Στόχος μας ήταν να περιορίσουμε τα πολλά λόγια και να αναδείξουμε την κίνηση και τη μουσική, η οποία μάλιστα προερχόταν από ήχους του σώματος και της φωνής, και από διάφορα μουσικά όργανα απλά στη χρήση τους (όργανα Οrff). Επίσης συμμετείχαμε σ’ ένα περιβαλλοντικό πρόγραμμα με θέμα «η ελιά», στο οποίο παρουσιάσαμε τις ιδιότητες της ελιάς, τις χρήσεις της κλπ.

Τη δεύτερη σχολική χρονιά είχαμε ήδη αποκτήσει  ένα καλό υπόβαθρο και επιδιώξαμε να συμμετάσχουμε σε κάποιο Φεστιβάλ, το οποίο διοργανώνεται στα πλαίσια του νομού μας με δύο έργα : «Κυκλαδικός πολιτισμός»  και «Η Προσευχή» του Νικηφόρου Βρεττάκου. 

Και τα δυο έργα ήταν αυτοσχέδια και ως προς τα κείμενά τους και ως προς την κινησιολογία τους.

Για τον Κυκλαδικό πολιτισμό χρειάστηκε να καταφύγουμε σε μια  αναδρομή  στον κόσμο της ιστορίας και ειδικότερα στις Κυκλάδες του 3000 π.Χ. Από εκεί αντλήσαμε όλες τις πληροφορίες που μας ήταν απαραίτητες, για να χτίσουμε το θεατρικό μας παιχνίδι.

 

Για την Προσευχή του Ν. Βρεττάκου τα πράγματα ήταν πιο απλά. Δεν χρειάστηκε παρά να ανατρέξουμε στο βιβλίο της Γλώσσας της Δ΄ δημοτικού, για να βρούμε αυτό το όμορφο ποίημα. Αφού πρώτα το αναλύσαμε και τα παιδιά κατάλαβαν τα βαθύτερα νοήματά του, πλέξαμε για καθεμιά στροφή μια ιστορία.  Την επενδύσαμε ύστερα με μουσική, ρυθμό και κίνηση και τότε δημιουργήσαμε τη δική μας θέαση της προσευχής όπως την καταλάβαμε και τη βιώσαμε μέσα από το θεατρικό παιχνίδι.

Την τρίτη χρονιά προικισμένοι με μεγαλύτερη ακόμη εμπειρία τολμήσαμε κάτι πιο απαιτητικό.  Δουλέψαμε αναλυτικά κάποια είδη θεάτρου και παίξαμε για «Τα είδη του θεάτρου». Ξεκινήσαμε με τη μελέτη της τραγωδίας, των ειδών της και των κυριοτέρων εκπροσώπων της. Προχωρήσαμε  την ίδια δουλειά και για την κωμωδία. Ύστερα γνωρίσαμε τον κόσμο του Σαίξπηρ και ειδικότερα ασχοληθήκαμε με το έργο « Ρωμαίος και Ιουλιέτα» και με το έργο « Άμλετ».  Στη συνέχεια βρήκαμε πληροφορίες για την εποχή της Κομέντια ντελ άρτε, του Αμερικάνικου μιούζικαλ και της Κινέζικης όπερας. Τελειώσαμε με κάτι πολύ Ελληνικό: με Καραγκιόζη. Όλες αυτές οι πληροφορίες μας έδωσαν το υλικό για το σενάριο, το οποίο το επενδύσαμε με προσωπικά στοιχεία, και ολοκληρώσαμε και αυτό το θεατρικό παιχνίδι. Τα παιδιά είχαν ήδη εξοικειωθεί με την έννοια του φεστιβάλ θεάτρου. Ήταν μάλιστα γι ‘ αυτά ένα κίνητρο να εκφράσουν και στους άλλους τη δημιουργική δράση που αναδύεται μέσα από τη δική τους παράσταση.

Τη φετινή χρονιά ευελπιστούμε να φέρουμε στην επιφάνεια κάτι σχετικό με τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Η διεξαγωγή των  Αγώνων στην Αθήνα έχει ενθουσιάσει τα παιδιά, ώστε να είναι ένα από τα βασικότερα ενδιαφέροντά τους. Ψάχνουν και αναζητούν παντού πληροφορίες για τους μύθους, την ιστορία και το τελετουργικό των Αγώνων. Τα αθλήματα είναι αυτό που τους προκαλεί τη μεγαλύτερη περιέργεια. Πιστεύω πως στο μεγαλύτερο ποσοστό τους είναι σε θέση να «σκηνοθετήσουν» τα ίδια ένα μικρό έργο και αυτό είναι το βασικότερο επίτευγμα που θα μπορούσαν να πάρουν από το θεατρικό παιχνίδι. Μπορούν πια ελεύθερα να εκφράζουν τη γνώμη τους για το τι είναι πιο ωραίο ή πιο καλαίσθητο ή ακόμα πιο πρωτότυπο και πιο δημιουργικό. Έχουν πια «φορέσει τα ρούχα» του θεατρικού παιχνιδιού. Αυτό πιστεύω πως είναι και το τελικό νόημα. Από ‘ δω και μπρος ο δρόμος είναι ανοιχτός, για να προχωρήσουν και να επεκτείνουν αυτά που βιώνουν και στα υπόλοιπα μαθήματα του σχολικού προγράμματος, όπως στην Ιστορία, τη Γεωγραφία, τη Μελέτη του Περιβάλλοντος, τη Γλώσσα κλπ.

Τι είπαν οι ειδικοί για το θεατρικό Παιχνίδι;

Θέλοντας τέλος να τονίσω την ανεκτίμητη αξία του θεατρικού παιχνιδιού  θα αναφέρω τις απόψεις δύο ανθρώπων που έχουν ασχοληθεί ειδικά μ’  αυτό. Ο καθηγητής λοιπόν του Π.Τ.Δ.Ε. Αθηνών Θ. Γραμματάς αναφέρει: «Το παιδί που μετέχει σ’ ένα θεατρικό παιχνίδι, μετέχει σε μια φανταστική, ψευδαισθητική κατάσταση την οποία συνειδητοποιεί και  την οποία επιδιώκει, με στόχο την έκφραση, την απελευθέρωση και τελικά (έμμεσα) την αισθητική και παιδαγωγική του καλλιέργεια….». Και συνεχίζει «Το θεατρικό παιχνίδι βοηθά το παιδί να αναπτύξει την παρατηρητικότητά του, να ανακαλύψει τις ψυχοσωματικές του δυνατότητες, και να κατακτήσει την αυτογνωσία, να εξωτερικεύσει τον εσωτερικό του κόσμο και να υπερβεί τις αναστολές και τις αδυναμίες του, να επικοινωνήσει γνήσια με τον εαυτό του και το περιβάλλον, να διοχετεύσει δημιουργικά τις συναισθηματικές του εντάσεις, να κατακτήσει την ψυχοπνευματική του ισορροπία.  Τέλος να αποκτήσει γνώσεις και δεξιότητες εμπειρίες και καλλιέργεια που με τη σειρά τους τον βοηθούν στην πορεία προς την ωριμότητα.

Η Ξένια Καλογεροπούλου για το θέμα αυτό αναφέρει: «Τα θεατρικά παιχνίδια μέσα στην τάξη για τα μικρότερα παιδιά είναι ανεκτίμητη άσκηση για το μυαλό και τη φαντασία τους. Ακόμα όλη αυτή η δουλειά είναι ένας τρόπος να αποκτήσουν θάρρος και αυτοπεποίθηση, να εκφράσουν τα προβλήματά τους και συχνά να τα ξεπεράσουν».  

ΔΙΗΜΕΡΙΔΑ 28  ΟΛΟΗΜΕΡΩΝ ΠΙΛΟΤΙΚΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ

Μαρίνα Α. Νάσαινα

pi-schools.gr

Παιδί – Παιδεία – Παιχνίδι στο νηπιαγωγείο

επιμέλεια παρουσίασης

Ανδρέας Ι. Μπενάκης
εκπαιδευτικός Φυσικής Αγωγής
Ρέθυμνο 23/10/2018

Παιχνίδι ή άσκηση γενικά

Έννοια της άσκησης

• Άσκηση είναι οποιοδήποτε είδος μυικής προσπάθειας προσχεδιασμένης έντασης, διάρκειας και συχνότητας, που εντάσσεται σ’ ένα μακροπρόθεσμο πρόγραμμα με σκοπό τη βελτίωση ή τη διατήρηση της ευρωστίας, της υγείας ή/και της σωματικής απόδοσης.
• Η άσκηση διακρίνεται από τη φυσική δραστηριότητα , η οποία ορίζεται ως η οποιαδήποτε μορφή μυϊκής προσπάθειας που αυξάνει την ενεργειακή δαπάνη πάνω από το επίπεδο της σωματικής ηρεμίας.
• Ο κοινός παρονομαστής και των δυο είναι η παραγωγή ενέργειας.

Το συμβούλιο της Ευρώπης ορίζει τον όρο αθλητισμό ως:

«…όλες τις μορφές σωματικής δραστηριότητας, οι οποίες, μέσω περιστασιακής ή οργανωμένης συμμετοχής, έχουν στόχο την έκφραση ή τη βελτίωση της φυσικής κατάστασης και πνευματικής υγείας, δημιουργώντας κοινωνικές σχέσεις ή επιτυγχάνοντας επιδόσεις σε αγώνες όλων των επιπέδων». 

• Τα παιδιά έχουν δικαίωμα στην ανάπαυση, στο παιχνίδι και την ψυχαγωγία.
• …………….. 

20 Νοεμβρίου: Παγκόσμια ημέρα για τα δικαιώματα του παιδιού.

Άρθρο 31 της σύμβασης για τα δικαιώματα του Παιδιού (1989)

• Τα παιδιά έχουν δικαίωμα στο παιχνίδι και τα κράτη θα πρέπει να «ενθαρρύνουν την παροχή κατάλληλων και ίσων ευκαιριών για πολιτιστικές, ψυχαγωγικές και δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου.»  

Άρθρο 1 του Διεθνούς καταστατικού για την αθλητική εκπ/ση και τον αθλητισμό (UNESCO 1978)

• «Η άσκηση της αθλητικής εκπαίδευσης και του αθλητισμού αποτελεί θεμελιώδες δικαίωμα για όλους.»

Σύμφωνα με το Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η υγεία ορίζεται ως η «κατάσταση της πλήρους φυσικής, πνευματικής και κοινωνικής ευεξίας, και όχι απλά ως κατάσταση απουσίας ασθενειών ή αναπηριών».

• Το είδος της άσκησης εξαρτάται και από το ίδιο το παιδί. Η άσκηση πρέπει να είναι διασκεδαστική, να μην του προκαλεί αμηχανία, να μην έχει ανταγωνιστικό χαρακτήρα αλλά να του προσφέρει και επιβράβευση. Το παράδοξο είναι πως ενώ τα παιδιά αποτελούν την πιο δραστήρια κινητικά ομάδα μόνο μια μικρή μειονότητά τους ασκείται συστηματικά. Δυστυχώς δαπανούν πολλές ώρες μπροστά στην τηλεόραση και στις οθόνες. Έχει αποδειχθεί ότι η φυσική δραστηριότητα μειώνεται κατά την εφηβεία, ιδιαίτερα στα κορίτσια. 
• Στο σχολείο θα πρέπει να υπάρχει η δυνατότητα άθλησης, υπό επιτήρηση, και να υπάρχει εκπαίδευση στους μαθητές για τα οφέλη της άσκησης γενικότερα. Ασφαλείς γειτονιές, η ύπαρξη παιδότοπων, αθλητικών εγκαταστάσεων, τμημάτων παιδικής-εφηβικής ηλικίας στους αθλητικούς συλλόγους, αλλά και διαθέσιμος χρόνος από τους γονείς για τη μεταφορά των παιδιών είναι παράγοντες απαραίτητοι για την ενασχόλησή τους με τον αθλητισμό ώστε να αποκομίσουν μακροχρόνια οφέλη για τα οστά.
• Το παιχνίδι είναι η ζωή του παιδιού, η καθημερινή του ανάγκη από την στιγμή της γέννησης του. Αποτελεί το πρώτο στάδιο μάθησης και δημιουργικής απασχόλησης.
• Το παιδί μεγαλώνει μέσα από το παιχνίδι, αναπτύσσει καινούργιες ικανότητες, αποκτά εμπειρίες, καλλιεργεί την παρατηρητικότητα, την μνήμη και την φαντασία του και εξελίσσει την σκέψη του.
• Στην ηλικία 2 έως 6 ετών τα παιδιά μαθαίνουν αρκετές από τις βασικές δεξιότητες, τα περισσότερα παιδιά είναι ακόμα στα πρώτα αναπτυξιακά στάδια και ένα συστηματικό πρόγραμμα άσκησης δεν συνιστάται. Αντίθετα, τα παιδιά πρέπει να προσκολληθούν σε δραστηριότητες και παιχνίδια με έμφαση στην ανάπτυξη και εξάσκηση των βασικών δεξιοτήτων, που δεν τις συνδυάζουν με περίπλοκο τρόπο. Επίσης, τα παιχνίδια πρέπει να τονίζουν τη συμμετοχή και όχι τον ανταγωνισμό, εξαιτίας του ότι η επιπρόσθετη πίεση θα αποσπάσει την προσοχή από την ανάπτυξη των δεξιοτήτων.

Φυσικές Δραστηριότητες - Αθλητισμός  
Ο Αθλητισμός ως κοινωνική δραστηριότητα προάγει τις ανθρώπινες αξίες και ως υγιής εκδήλωση αποτελεί στην σύγχρονη εποχή ουσιαστικό συστατικό :

• εκπαιδευτικής – παιδαγωγικής
• κοινωνικής
• πολιτιστικής
• οικονομικής 
• πολιτισμικής μορφής ζωής 
• Η φυσική δραστηριότητα είναι χρήσιμη και ευχάριστη και αυτό είναι κάτι που τα παιδιά φαίνεται να το γνωρίζουν ενστικτωδώς. Τα παιδιά έχουν την τάση να είναι σωματικά δραστήρια με φυσικότητα, όπως μπορούν να βεβαιώσουν πολλοί γονείς. Τις περισσότερες δραστηριότητες τις εκτελούν σε διακεκομμένα αλλά μάλλον έντονα διαστήματα. 

Ηλικία 2 – 6 προτείνονται δραστηριότητες όπως:

• Παιχνίδι στο νερό - Κολύμβηση 
• Παιχνίδια με ελαφριά μπάλα  
• Κυνηγητό
• Σχοινάκι
• Κουτσό
• Φρίσμπυ
• Περπάτημα
• Ποδήλατο

Στάδια της ψυχοκινητικής ανάπτυξης (ενδεικτικά). Η ψυχοκινητική ανάπτυξη είναι εξατομικευμένη

4 - 5 ΧΡΟΝΩΝ

Αδρή κινητικότητα

• Εκτελεί πολλές κινήσεις ταυτόχρονα.
• Ανεβοκατεβαίνει σκάλες.
• Τρέχει γρήγορα.
• Παίζει σχοινάκι, πατίνια.
• Περπατά σε διάταξη.

 Λεπτή κινητικότητα 

• Ντύνεται μόνο του (κάπως αργά). 
• Κάνει πολύπλοκες κατασκευές με συγκεκριμένο σχέδιο.
• Παζλ με 10 κομμάτια. 

Αντίληψη - Συμπεριφορά - Επικοινωνία

• Ρωτάει επίμονα.
• Παίζει μ’ ένα αντικείμενο 10 - 15 λεπτά.
• Παιχνίδι με ρόλους.
• Υπερβάλει και καυχιέται για τον εαυτό του.
• Λέει μια ιστορία με τη σειρά. >
• Μιμείται τις δραστηριότητες των ενηλίκων.
• Ξέρει τέσσερα βασικά χρώματα.

5 - 6 ΧΡΟΝΩΝ

Αδρή κινητικότητα

• Πηδά πάνω από σχοινί που βρίσκεται στο ύψος του γόνατος του και με τα 2 πόδια.
• Χοροπηδά στο 1 πόδι πάνω από 5 φορές.
• Του αρέσει να σκαρφαλώνει παντού και να περνά μέσα από τούνελ.

Λεπτή κινητικότητα

• Χρησιμοποιεί ταυτόχρονα μαχαιροπίρουνο.
• Ντύνεται μόνο του (ανάλογα με το είδος του ρουχισμού). 
• Χρησιμοποιεί εργαλεία για να φτιάξει πράγματα. 
• Αντιγράφει σωστά τετράγωνο και αργότερα τρίγωνο.

Αντίληψη - Συμπεριφορά - Επικοινωνία

• Ομαδικά παιχνίδια.
• Μακριές διηγήσεις.
• Τραγουδά ολόκληρα τραγούδια.
• Παίζει κουκλοθέατρο.
• Συνεργάζεται σε ομάδα 3 - 6 ατόμων.
• Μπορεί να θυμάται τη διεύθυνσή του.
• Μιλά καθαρά, συνήθως χωρίς νηπιακούς ιδιωματισμούς.
• Πιθανόν να μπερδεύει τα γράμματα χ, ξ, ψ.
• Κάνει διάλογο για καθημερινές δραστηριότητες.

  Κυκλικό μοντέλο του WEITZAKER 

Οι κινητικές δεξιότητες του παιδιού που είναι ορατές δια γυμνού οφθαλμού.

Αναπτύσσονται επάνω στις κινητικές ικανότητες.

Οι κινητικές ικανότητες είναι απαραίτητα στοιχεία σύνθεσης της κίνησης τα οποία δεν είναι ορατά δια γυμνού οφθαλμού.

Σχέση συνόλου των χαρακτηριστικών  της προσωπικότητας και του παιχνιδιού.

Δεξιότητες ζωής

• Είναι οι δεξιότητες, οι οποίες βοηθούν ένα άτομο να πετύχει στο περιβάλλον το οποίο ζεί (Danish & Nellen, 1997).
• Ο όρος δεξιότητες ζωής, αναφέρεται σε ένα ευρύ φάσμα κοινωνικών, γνωστικών και  συναισθηματικών  δεξιοτήτων (Danish, 1997, UNICEF 2003).

Παραδείγματα Δεξιοτήτων Ζωής

• Να επικοινωνούν αποτελεσματικά 
• Να δρουν αποτελεσματικά μέσα στην ομάδα
• Να αναγνωρίζουν τα όρια τους
• Να εκμεταλλεύονται τις δυνατότητες τους
• Να επιλύουν προβλήματα αποτελεσματικά
• Να αποδέχονται τις αξίες και τις πεποιθήσεις των άλλων
• Να μπορούν να αποδίδουν υπό πίεση
• Να καθορίζουν στόχους και να ξεπερνούν τα εμπόδια για την επίτευξή τους
• Να χειρίζονται αποτελεσματικά την επιτυχία και την αποτυχία
• Να αποδέχονται την ευθύνη για τις πράξεις τους και την αρνητική κριτική με στόχο την βελτίωση

Λόγοι συμμετοχής των παιδιών σε κινητικές δραστηριότητες- δεξιότητες

• Το βίωμα της χαράς και της ευεξίας
• Η απόκτηση εμπειριών μέσω της εξερεύνησης και ανακάλυψης
• Η έκφραση μέσω της κίνησης
• Η εξάσκηση και η βελτίωση
• Ο ανταγωνισμός
• Η επιθυμία να ανήκουν σε μια ομάδα

Μαθαίνω μέσα από την κίνηση

• Μαθαίνω για το σώμα μου 
• Μαθαίνω να ασκούμαι 
• Μαθαίνω τα αθλήματα

Με την τακτική κίνηση - άσκηση και τις φυσικές δραστηριότητες: 

• ενισχύουμε την υγείας μας, 
• βελτιώνουμε την στάση του σώματος μας, 
• δυναμώνουμε τα οστά μας, 
• νοιώθουμε καλύτερα 
• και απολαμβάνουμε περισσότερο τη ζωή μας.

Έρευνες αποκαλύπτουν ότι ο μαθητής/μαθήτρια μαθαίνει με

• 10% από ό,τι διαβάζει
• 20% από ό,τι ακούει
• 30% από ό,τι βλέπει
• 50% από ό,τι βλέπει και ακούει
• 70% από ό,τι συζητά
• 80% από ό,τι βιώνει
• 95% από ό,τι διδάσκει το ίδιο… (Ekwall and Shawley, 1988)

Βασικές αρχές προσέγγισης

Με απλά λόγια θα ήθελα να αναφέρω ότι η εκπαιδευτική διαδικασία πρέπει να τηρεί τις παρακάτω βασικές αρχές:

1. Από το εύκολο στο δύσκολο. 
2. Από το γνωστό στο άγνωστο.
3. Από το απλό στο σύνθετο.
4. Από το γενικό στο ειδικό.
5. Από το λίγο στο πολύ.

Πως μαθαίνω μέσα από την κίνηση;

1. Μαθαίνω για το σώμα μου:
2. Κατακτώντας την αντίληψη του χώρου , που είναι η ικανότητα του ατόμου να προσανατολίζεται ή να αντιλαμβάνεται το σώμα του στο χώρο ή να διαπιστώνει τις σχέσεις του σώματος του με το χώρο.
3. Κατακτώντας την αφηρημένη έννοια του χρόνου. Χρόνος είναι η διάρκεια η οποία γίνεται αντιληπτή με τη διαδοχή στο χώρο των γεγονότων τα οποία δημιουργούν την πραγματικότητα που αντανακλάται στη συνείδηση του ανθρώπου.
4. Κατακτώντας την δυναμική , που είναι η ενέργεια της κίνησης και το βασικό μέσο έκφρασης των συναισθημάτων. Είναι η μόνη ενέργεια όπου η φυσική κίνηση χρησιμοποιείται ως προσωπική έκφραση.

Πως μαθαίνω μέσα από την κίνηση;

• Με αγάπη για την κίνηση. 
• Με παρουσία σε κινητικές δράσεις.
• Με συμμετοχή σε κινητικές δράσεις.
• Με προσπάθεια την ώρα της δράσης.
• Με αυτοαξιολόγηση της συμμετοχής και της προσπάθειας.

Η συμμετοχή σε κινητικές δραστηριότητες είναι η επιβράβευση των προσπαθειών του παιδιού.

Γιατί τα παιδιά σήμερα δεν κινούνται αρκετά;

• Ο σύγχρονος τρόπος ζωής περιορίζει τις κινητικές δραστηριότητες των παιδιών λόγω έλλειψης χώρου και χρόνου.
• Το κινητικό παιχνίδι ανέκαθεν αποτελούσε μέσον διοχέτευσης της ενέργειας των παιδιών, εκτόνωσης, κοινωνικοποίησης και μάθησης. 
• Τα παιχνίδια στις αλάνες έχουν αντικατασταθεί με παιχνίδια σε υπολογιστές και με παρακολούθηση τηλεόρασης.  
• Όλες αυτές οι αλλαγές οδηγούν στην αύξηση της υποκινητικότητας των παιδιών, στις κακές διατροφικές συνήθειες και στην παχυσαρκία.

Πόση φυσική δραστηριότητα είναι αναγκαία;  

• Τα παιδιά θα πρέπει να έχουν τουλάχιστον 30΄ λεπτά την ημέρα φυσική δραστηριότητα μέτριας και υψηλής έντασης.
• Η φυσική δραστηριότητα μπορεί να γίνεται τμηματικά κατά τη διάρκεια της ημέρας.
• Η μείωση του χρόνου τηλεθέασης ή έκθεση σε ηλεκτρονικά μέσα θα πρέπει να αποτελεί πρωταρχικό στόχο.
• Οι δυσμενείς επιδράσεις της υποκινητικότητας και της κακής διατροφής εγκαθίστανται στον οργανισμό από την παιδική ηλικία.
• Η παχυσαρκία και η αντίσταση των ιστών στην ινσουλίνη φαίνεται να αποτελούν το υπόβαθρο των νοσημάτων φθοράς, τα κλινικά συμπτώματα των οποίων εμφανίζονται στην ενηλικίωση
• Η αύξηση στο σωματικό βάρος οφείλεται στη μακρόχρονη ανισορροπία μεταξύ ενεργειακής πρόσληψης και ενεργειακής δαπάνης
• Η υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής με περισσότερη φυσική δραστηριότητα και καλύτερη διατροφή βοηθούν στον έλεγχο του σωματικού βάρους
• Η σωματική άσκηση και η αυξημένη ευρωστία φαίνεται ότι εξασφαλίζουν ευεργετήματα στον οργανισμό ακόμη κι όταν δεν αλλάζει το σωματικό βάρος.

Διατροφικές οδηγίες για παιδιά  

• Η συνολική πρόσληψη ενέργειας θα πρέπει να πλησιάζει την ημερήσια σύσταση • Το καθημερινό διαιτολόγιο θα πρέπει να περιλαμβάνει θερμίδες από υδατάνθρακες (5060%), λίπος (25-35%) και πρωτεϊνες (10-15%)
• Τα παιδιά θα πρέπει να έχουν μία ισορροπημένη διατροφή που θα περιλαμβάνει ποικιλία τροφίμων από όλες τις κατηγορίες
• Οι τροφές καλό είναι να κατανέμονται σε μικρά και συχνά γεύματα
• Τα παιδιά θα πρέπει να περιορίσουν την κατανάλωση κορεσμένων λιπών, γλυκισμάτων και να αυξήσουν την κατανάλωση φρούτων και λαχανικών

Να θυμάστε!

     

Δεν επιτρέπεται η αυστηρή δίαιτα στα παιδιά και στους εφήβους

Από τα παραπάνω προκύπτει ότι η αυξημένη φυσική δραστηριότητα και η καλή διατροφή στην παιδική ηλικία δεν είναι πολυτέλεια αλλά ανάγκη στην εποχής μας!

«Τα παιδιά είναι πολύ σημαντικά πλάσματα για μας. Αξίζουν να τα προστατέψουμε και να τα υποστηρίξουμε καθώς μεγαλώνουν. Μπορεί να ζουν στο παρόν αλλά ανήκουν στο μέλλον.»

Τζεμίνα Καν 

Ειδική εκπρόσωπος της UNICEF

Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας.